Danimarka’daki European Sperm Bank, bir sperm bağışçısının numunelerinin aşırı kullanıldığını ve bağışçının sperminde tehlikeli bir mutasyon bulunduğunu kabul etti. Avrupa Yayın Birliği’nin (EBU) yürüttüğü soruşturmaya göre, nadir ve kansere yol açabilen bir genetik mutasyona sahip olan bu bağışçı farkında olmadan Avrupa genelinde yaklaşık 200 çocuğun biyolojik babası oldu.
Bağışçı, 17 yıl boyunca öğrenciyken düzenli olarak sperm verdi ve yapılan rutin taramalarda sağlıklı göründü. Ancak daha sonra spermlerinin yaklaşık yüzde 20’sinde, hücreleri kansere karşı koruyan TP53 geninde bir mutasyon tespit edildi. Bu mutasyonu taşıyan çocuklarda, ömür boyu kansere yakalanma riskini yüzde 90’a kadar artıran Li-Fraumeni sendromu gelişiyor.
Bu bağışçıdan dünyaya gelen bazı çocuklar şimdiden yaşamını yitirdi, diğerlerinde ise ilerleyen yıllarda kanser görülmesi bekleniyor.
DOKTORLARDAN İLK ADIM
Doktorlar bu yıl, o tarihte bilinen 67 vakadan 23 çocuğun söz konusu genetik varyantı taşıdığını tespit edince durumu yetkililere bildirdi. Bu çocuklardan 10’una çoktan kanser teşhisi konmuştu.
Soruşturma, bağışçının sperminin 14 farklı ülkede kullanıldığını; en az 197 çocuğun bu bağışçıdan dünyaya geldiğini ortaya koydu. Gerçek sayının daha yüksek olabileceği belirtiliyor.
EUROPEAN SPERM BANK'TAN AÇIKLAMA
Numuneleri sağlayan ESB, spermin çok fazla kez kullanıldığını kabul ederek etkilenen ailelere başsağlığı diledi. Banka, söz konusu genetik mutasyonun standart testlerle tespit edilemeyeceğini ve durum ortaya çıkar çıkmaz bağışçının engellendiğini belirtti.
Bağışçının spermi Danimarka, Belçika, İspanya, Yunanistan ve Almanya’da kullanıldı; ayrıca İrlanda, Polonya, Arnavutluk ve Kosova’ya da satıldı. İsveç ve Birleşik Krallık’tan bazı kadınların da bu bağışçının spermiyle tedavi gördüğü bildirildi.
UZMANLARA GÖRE DÜZENLEYİCİ EKSİKLİKLERİ ORTAYA ÇIKTI
Uzmanlar, bu olayın uluslararası sperm bağışı kurallarındaki boşlukları gözler önüne serdiğini vurguluyor.
Birmingham Üniversitesi’nden Prof. Jackson Kirkman-Brown, testislerde ortaya çıkan bir mutasyonun kan testleriyle saptanamayacağını, her sperm hücresinin birbirinden farklı olabildiğini belirtti. Sorunun temelinde “aile sınırlarının doğru belirlenmemesi ve uzun süreli kontrolsüz kullanım” olduğunu söyledi.
The Institute of Cancer Research’tan Clare Turnbull ise bu olayın, hem çok nadir bir mutasyonun görülmesi hem de aynı bağışçının sperminin aşırı sayıda gebelikte kullanılması nedeniyle “olağanüstü düşük olasılıklı bir çakışma” olduğunu ifade etti.
Avrupa’da sperm bağışı kuralları
Avrupa genelinde sperm bağışıyla ilgili kurallar ülkeden ülkeye değişiyor. 2025 tarihli rapora göre:
-
Kıbrıs’ta bir bağışçıdan doğabilecek çocuk sayısı 1 ile sınırlı.
-
Fransa, Yunanistan, İtalya ve Polonya’da bu sayı 10.
-
Danimarka’da bir bağışçı en fazla 12 aileye, İsveç ve Norveç’te ise 6 aileye yardımcı olabiliyor.
Ayrıca 16 ülkede bağışçı kimliği anonim tutuluyor; ancak çocukta ciddi sağlık sorunları ortaya çıkarsa bazı ülkelerde bağışçının kimliği açıklanabiliyor.
